İqtidarların üstündə hakim olan qurum - FTB-nin 110 yaşı
tamam olur
ABŞ-ın müxtəlif bölgələrində
hansısa böyük cinayət hadisəsi baş verən yerdə polislərin sarı lentlə əhatələdiyi
və "Polis xəttidir, keçmək olmaz” yazılan əraziyə qara kostyum geyimli 2 nəfər
yaxınlaşır və lenti qaldıraraq içəriyə keçir. Onlardan birinin vəsiqəsini göstərməsi
kifayətdir ki, qalan polislər sadəcə hörmətlə kənara çəkilsinlər. "Bunlar
federallardır”, - polis ətrafdakı kütləyə və jurnalistlərə izah da verməli
olur. Yəqin ki, bu səhnəni bir çox Hollivud filmlərində də görmək olar.
Bu gün ABŞ-ın ən qüdrətli hüquq-mühafizə orqanı sayılan
Federal Təhqiqatlar Bürosunun 110 yaş tamam olur. Təşkilatın tarixi qələbə və məğlubiyyətlər,
siyasi intriqalar, sovet və Rusiya agentləri ilə mübarizəyədək hər cür hekayə
ilə zəngindir.
Musavat.com xarici mediaya istinadən bununla bağlı yazı təqdim edir.
FTB-nin ilk direktoru Stenli Finç sayılsa da, onun ən məşhur və ən uzunömürlü rəhbəri Edqar Quverdir. Quver ABŞ kimi yerdə 1924-cü ildən 1972-ci ilə kimi, yəni ölənə qədər təşkilatın başında dayanıb.
Məhz onun vaxtında FTB təhqiqat qurumundan cəmiyyətin bütün sahələrini nəzarət altında saxlayan, o cümlədən əks-kəşfiyyat funksiyalarını icra edən təşkilata çevrilib.
FTB-nin qara siyahısında ABŞ-dakı qaradərililərin hüquqlarını qoruyan Martin Lüter Kinq də olub. Həyatı boyunca hər kəsdən şübhələnən Edqar Quver Kinqi də SSRİ-nin agenti hesab edrimiş.
Quverə toxunmaq istənilən prezident üçün intihara bərabər sayılıb. FTB-nin formal olaraq Ədliyyə Nazirliyinə (yəni baş prokurorluğa-red.) tabe olmasına rəğmən Edqar Quverə, necə deyərlər, heç prezident də bata bilməyib. Məsələn, buna cəhd edən prezident Con Kennedinin qardaşı, ədliyyə naziri Robert Kennedinin masasının üstünə bir gün, onu rüsvay edəcək materiallar qoyulub.
Quverin kompromat yığdığı tanınmış simalardan biri də məşhur müğənni Elvis Presli olub. Heç demə, Quver Elvis Preslini belə ABŞ-ın milli təhlükəsizliyi üçün təhdid hesab edirmiş. FTB direktoru Preslinin Amerikan gəncliyinin əxlaqını pozmaqda günahlandırıb.
Quver vəfat etdikdən sonra FTB-nin siyasi polis aparatına çevrilməməsi naminə onun direktorlarının vəzifədə qalma müddətinə limit qoyulub. Eyni adam 10 ildən artıq bu vəzifəni daşıya bilməz.
Quverin siyasətçiləri təqib praktikası onun xələflərinə də
keçib. Lakin FTB daxilindəki intriqalar təşklat üzərində ictimai nəzarəti
saxlamağa yardım edib
Məsələn, Riçard Nikson dövründə FTB-nin direktoru olan Patrik Qrey Demokrat
partiyasının qərargahının izlənilməsi ilə bağlı sənədləri məhv etdiyini
sonradan boynuna almışdı.
Həmin vaxt direktor müavini Mark Felt isə tam əksinə, bu işdə əli olan hər kəsi ifşa etmiş və hətta "The Washington Post” qəzetinin jurnalistləri Bob Vudvort və Karl Bernstaynla gizli əlaqə quraraq həmin qalmaqallı məsələnin mətbuata çıxmasına şərait yaratmışdı. Nəticədə Riçard Nikson istefaya getməyə məcbur qalmışdı.
Yuxarıda bəhs edildiyi kimi FTB həm də əks-kəşfiyyat orqanı sayılır.
Burada təşkilatın əsas rəqibi, şübhəsiz ki, sovet və rus xüsusi xidmət
orqanları olub.
Yalnız 1995-ci ildə, yəni SSRİ dağıldıqdan sonra FTB tərəfindən uzun illər
boyunca SSRİ və Rusiya kəşfiyyatı ilə əməkdaşlıq edən Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin
yüksək rütbəli zabiti Oldric Eyms ifşa oluna bilib.
Pula həddindən artıq həris olan Eyms SSRİ-yə ABŞ-ın sovet kəşfiyyatçıları ilə
bağlı mübarizə metodları və agentləri haqqında hər şeyi açıb deyib.
FTB tərəfindən ifşa olunan rus agentlərindən biri də elə FTB-nin özündə çalışan Robert Hansen olub. Hansen 80-ci illərdən yüzlərlə qiymətli sənədi Moskvaya ötürməyi bacarıb. 2001-ci ilin fevralında həbs olunarkən Hansenin dilindən istehza ilə bu cümlə çıxmışdı- "Yaman uzun çəkdi...”. Hansenin xidmətləri müqabilində ruslardan ən az 1 milyon dollar pul və məşuqələrinə hədiyyə etdiyi ləl-cəvahiratlar aldığı bilinir.
Hər halda FTB ruslarla yalnız mübarizə aparmayıb. SSRİ dağıldıqdan sonra mütəşəkkil cinayətkarlığa qaşrı savaş iki ölkənin hüquq-mühafizə orqanlarını eyni məqsədlər uğrunda birləşdirməyə vadar edib.
Məsələn, 1995-ci ildə FTB agentləri Nyu-Yorkun Brayton Biç rayonunda yerləşən mənzillərin birinə daxil olaraq burada "Yaponçik” ləqəbli Vyaçeslav İvankovu həbs ediblər. Həmin vaxt "Yaponçik”in rusdilli bir biznesmendən 9 miyon dollar xərac tələb etdiyi bilinirmiş. İvankov ABŞ-da bir neçə il həbsxanada yatdıqdan sonra Rusiyaya deportasiya edilib.
Lakin hazırda FTB özünün ən çətin dövrlərindən birini yaşayır. Qurum ölkə başçısı Donald Trampla az qala müharibə halındadır. Təşkilat rəsmən onun Rusiya ilə bağlantılarını araşdırır.
ABŞ prezidenti isə bir çox tvitində FTB-ni ona qarşı qərəzli olmaqda və hətta qabiliyyətsizlikdə suçlayır.
Ekspertlər bu savaşın sonunun haraya varacağını maraqla gözləyilər...
